Ethiek implementeren

Indien management van de vergadering van aandeelhouders een opdracht zou krijgen als: ‘implementeer ethiek’. Dan zou het veelgeplaagde management deze taak scharen onder de vele andere al dan niet terechte hypes, met aandachtsgebieden variërend van CO2 en stikstof, via quota voor vrouwen naar parttime werken en ouderschapsverlof voor vaders. Dit zijn overigens aandachtsgebieden die ook binnen een ethische context gevat kunnen worden. Qua organisatiebesturing, bijvoorbeeld in managementtermen, kunnen een aantal relevante aspecten benoemd worden.

 

Een belastend onderwerp erbij voor het bestuur?

Ethiek gaat over de houding die aangenomen wordt bij besluitvorming die op haar beurt leidt tot een handelen of nalaten. Hier zit het antwoord al in verweven. Die handelingen mét de onderliggende werkzaamheden (voorbereiden van besluitvorming, managementinformatie, strategische planvorming et cetera) worden sowieso uitgevoerd. Er hoeft dus geen werk bij te komen, het gaat over de houding van waaruit bestuurders hun keuzes maken.

 

Alleen voor hele grote organisatie?

Hier speelt het maatgevoel, dat door Aristoteles wordt nagestreefd, een centrale rol. De opdracht die men zichzelf oplegt bij het aannemen van een ethische organisatievoering, moet een maatgevoel kennen: ‘het juiste midden’. Dus ook een éénmanszaak kan net zo gemakkelijk of moeilijk ethiek op de agenda zetten, als een wereldspeler.

 

De vertaalslag naar de praktijk complex of ondoenlijk?

Enthousiast wordt het onderwerp van ethiek op de vaste agenda van de bestuursvergadering geplaatst. Indien er capaciteit (tijd, geld) voor dit zo wel zeer algemeen verwoorde punt, beschikbaar is, kan een bestuur kiezen voor het aantrekken van een ‘ethics officer’. Die krijgt dan een budget voor het inhuren van consultants. Deze consultants schrijven rapporten met gekleurde staaftabellen en grafieken en houden wollige presentaties op creatieve locaties. Het bestuur koppelt dan terug naar de RvC dat ethiek nu op de agenda staat; iedereen tevreden.

 

Zoals de vele definities van ethisch handelen en ook het gezond verstand al aangeven, is ethiek zichtbaar in de houding van waaruit besluiten worden genomen. Die ethische houding moet dan ‘tot op het bot’ geborgd zijn in alle organisatielagen en bij iedereen. Dat kan niet ineens. Ook Aristoteles schetste een ontwikkeltraject, waarbij de ‘deugdzame’ een steeds hogere graad van ‘voortreffelijkheid’ bereikt. Daarmee bedoelt hij eigenlijk dat je er al doende beter in wordt en dus is de grootste uitdaging het bewustwordingsproces.

 

Indien dat de uitdaging vormt, dan is het wel duidelijk dat ethiek juist geen extra agendapunt mag worden, maar dat die ethische houding of invalshoek op zeer pragmatische wijze direct ingebracht moet worden in alle organisatieprocessen die nu al geïmplementeerd zijn: van Arbo en personeelszaken tot milieu, van cliënttevredenheid tot compliance en omgevingsmanagement. En dat mag ook nog eens gefaseerd én in aansluiting op het aanwezige potentieel.

 

Implementatie van de ethische dimensie in een organisatie heeft top-down draagvlak als voorwaarde en kan het beste geschieden door een gefaseerde invoering met eenvoudige, pragmatische tools binnen al lopende organisatieprocessen.

 

Het volgende artikel zal, ook als mogelijk hulpmiddel bij de werving, gaan over karakteristieken van en voor mensen op beleidsbepalende posities, vanuit een ethische invalshoek. Ook hier zal ik proberen mijn praktijkervaring, pragmatisme en theorie hand in hand te laten gaan.

 

Bert van den Bercken